İliç’in nihai tanıtım raporunda 'erozyon' ve 'heyelan' riskleri

Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş., Çöpler Kompleks Maden İşletmesi’nin çalışmalarına 2009 yılında başladı. 2010 yılının aralık ayından itibaren ise Çöpler Madeni’nde altın üretimine geçildi.

Açık ocak madencilik faaliyetleri ile cevher çıkarılan sahada işlenerek dore altın, gümüş ve bakır keki üretiliyor.

Çöpler Kompleks Maden İşletmesi, Erzincan ilinin 120 kilometre (karayolu mesafesi) batısında ve İliç ilçesinin 850 metre güneybatısında yer alıyor ve kamuoyunda "İliç altın madeni" olarak biliniyor.

İliç altın madeni, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanına en yakın yerleşim birimleri, tesise 250 metre mesafede yer alan Çöpler ve Sabırlı köyleri. Proje sahasına İliç ilçesi üzerinden Kemaliye ulaşım yolu kullanılarak ulaşım sağlanabiliyor.

İlk ÇED: 2008

Açık ocak madencilik faaliyeti kapsamında şirket, projeye 2008 yılından beri yeni tesisler ekliyor, kapasite artışına gidiyor ve neredeyse her yeni adımında ÇED Olumlu kararı alıyor.

İliç altın madeni açık ocağında yılda 26 milyon ton (cevher+pasa) üretim yapılıyor ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na sunulan rapora göre, şirket açık ocak genişleme projesi ile çıkarılacak cevher ve pasanın (mevcut ekonomik ve teknik şartlara göre işletilmesi mümkün olmayan, ancak işletme gereği istihsal edilen cevher) mevcut yıllık üretim miktarında herhangi bir artış söz konusu olmayacağını taahhüt ediyor.

Madende dün (13 Şubat) meydana gelen yığın liç çökmesi ile ilgili SRK Danışmanık ve Mühendislik A.Ş. tarafından 2 Haziran 2023’te Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na sunulan ve içerisinde ÇED raporları da bulunan 1112 sayfalık nihai tanıtım raporunda, söz konusu sahadaki toprağın kalitesinden ötürü "erozyon" ve "heyelan" riskine birçok yerde değiniliyor. 

Rapora göre, Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. Çöpler Kompleks Maden İşletmesi için ilk ÇED Olumlu kararı 16 Nisan 2008’de verildi.

Yığın liç tesisinde büyüme

Bundan sonraki süreçte 10 Nisan 2012’de Mobil Kırıcı tesisinin işletilmesi için alınan "ÇED Olumlu" kararı ile mevcut işletmeye SART (atıklardan siyanürün geri kazanımı) tesisi ilavesi, Çöpler ekonomik olmayan kaya (pasa) sahasının depolama kapasitesinin artırılması ve açık ocak madencilik faaliyetlerinde kapasite artışının gerçekleştirilmesi için alınan 17 Mayıs 2012 tarihli "ÇED Olumlu" kararı var. 

Çöpler sahasında sülfitli cevherin çıkarılması ve zenginleştirilmesi amacıyla 2014 yılında ÇED çalışmaları yürütüldü, sülfitli cevher zenginleştirme tesisi ve Atık Depolama Tesisi (ADT) inşasını da içeren kapasite artışı projesi için 24 Aralık 2014’te yine "ÇED Olumlu" kararı verildi. 

Projede mevcut açık ocaklarda kapasite artışı, pasa depolama sahalarında revizyon, yığın liç tesisinde büyüme ve ADT kapasite artışı için (Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi Projesi) 07 Ekim 2021’de "ÇED Olumlu" kararı verildi.

İLİÇ ALTIN MADEN SAHASINDA ÇÖKME

İlhan Cihaner: Devlet tüm kurumlarıyla bu yağmacı sistemin arkasında duruyor

13 Şubat 2024

Proje sahası

Proje planına ve Bakanlığa sunulan nihai tanıtım raporuna göre, Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan sayısal toprak haritası verilerine göre 5,83 hektarlık açık ocak genişleme alanının 2,60 hektarlık kısmı kahverengi orman topraklarına ve sığ (20-50 cm) toprağa sahip. 4-5 Mayıs 2023’te sahada gerçekleştirilen arazi çalışmasında, sahanın doğu bölümünün taşlık ve kayalık yapıda olduğu gözlemlendi.

Proje sahasında hâkim toprak grubu (B) kahverengi topraklar ve kahverengi orman toprakları. (M) Saha civarında örülen diğer topak grubu ise kireçsiz kahverengi topraklar. Proje sahasının güneyinde (ÇK) çıplak kayalık alanlar da mevcut: 

• Her iki toprak tipi için de geçerli sorunlardan birisi toprak örtüsünün inceliği. Ayrıca dik yamaçlar erozyona karşı dayanıklılığı azaltmaktadır. Buna ek olarak, her iki toprak tipi de çakıl ve iri taşlar içerir.
• Kahverengi topraklar değişik ana maddelerden oluşan ABC profilli zonal topraklar. Erozyona uğrayanlarında A ve C horizonları görülür. Proje sahasının doğal bitki örtüsü kısa, orta boylu ot ve çalılardan meydana geliyor.
• Proje sahası için sayısal toprak haritasından oluşturulan Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması (AKKS)’nı gösteren haritaya göre proje sahası içinde kalan AKK sınıfının çoğunlukla VI. ve VII. sınıf olduğu görülüyor. 
• Tarıma uygun olmayan bu topraklarda arazi dik eğimli ya da toprak sığdır. VII. sınıf araziler dik eğim, taşlılık, erozyon, sığ toprak derinliği özellikleri göstermekte olup tarımsal amaçla kullanımları uygun değildir.   

Su kaynakları

Çöpler Projesi’nin yer aldığı Fırat ve Dicle Havzası ülkenin yüzey suyu potansiyelinin yüzde 28,5’ini oluşturuyor. Proje alanına en yakın Karasu Nehri üzerinde Bağıştaş-I ve Bağıştaş–II barajları. Proje alanında yüzey suları Çöpler ve Sabırlı derelerinde toplanarak Karasu Nehri’ne akıyor. Sabırlı Deresi’nin üst kısımları (maden sahasından önceki kısımlar), Sabırlı köylüleri tarafından belirli aylarda Sabırlı’nın bahçelerine yönlendirilip kısıtlı miktarlarda bahçe sulamasında kullanılıyor.

Bununla birlikte proje alanının kuzeyinde Gözeler su kaynağı bulunuyor. Bu kaynak Bağıştaş köyü ve Bahçe mahallesi su temini amaçlı kullanılıyor. Gözeler su kaynağı için ise farklı zamanlarda farklı çalışmalar yapıldı.

Çalışma bölgesinde yeraltı suyu gözlem, test ve su temini amaçlı olarak toplam 56 kuyu açıldı. Açılan kuyulardan 41 tanesi daha önce, 10 tanesi 2018 yılı içerisinde yeraltı suyu kontrol ve şev stabilitesi kapsamında, iki tanesi atık depolama sahası gözlem amaçlı ve üç tanesi de yine 2018 yılında sülfit genişleme projesi kapsamında su temin amaçlı olarak açıldı.  

Ormanlar ve biyolojik çeşitlilik

1112 sayfalık rapora göre:

• Pasa depolama çalışmaları erozyona ve heyelana sebep olmayacak şekilde yürütülecek, izne konu olmayan yerlere pasa dökülmeyecek.
• Proje kapsamında açılacak yollar yamaçlardan aşağıya toprak kaydırmayacak şekilde ekskavatör kullanılarak açılacak, kullanılacak yollarının bakım ve onarımı yapılacak.
• Proje kapsamında işletimi planlanan alanlar (açık ocak, pasa depolama sahaları, bitkisel toprak depolama alanları) madencilik faaliyetlerine başlanılmadan önce köşe noktaları işaretlenecek, yapılacak işaretleme izin süresi ve rehabilite izleme sürecinde muhafaza edilecektir.
• Ayrıca proje kapsamında kullanılacak iş makinelerinin atık yağlarının ve diğer parçaları ormanlık alanlara dökülmeyecek. 

Raporun tamamına erişmek için tıklayın.