Bir Gerilla Belgeseli: BAKUR belgeseli 92 dakika boyunca dağdaki gerillaların gündelik ve siyasi hayatına şehirdeki bizler için pencere açıyor. Gerillalar PKK'yi anlatıyor.
Gazeteci Ertuğrul Mavioğlu ile yönetmen Çayan Demirel’in yönettiği, yapımcılığını Ayşe Çetinbaş’ın üstlendiği Bir Gerilla Belgeseli: BAKUR (Kuzey) 34. İstanbul Film Festivali’nde yarışma dışı kategorisinde gösterilecek.
92 dakikalık belgesel 21 Mart 2013 Diyarbakır Newroz’unda PKK lideri Abdullah Öcalan’ın PKK’ye geri çekilme çağrısıyla başlıyor.
Dağdaki gerillaların geri çekilme verdikleri tepkiden, dağlarla kurdukları ilişkiye, sabah kalkmalarından akşam yatmalarına kadar gündelik ve siyasi hayatına şehirdeki bizler için pencere açıyor.
Daha önce de belgesel için PKK’den talepte bulunduklarını ancak ateşkesle birlikte koşulların oluşmasıyla izni aldıklarını söyleyen filmin yönetmenlerinden Mavioğlu özellikle şunu vurguluyor:
“Tabi ki PKK’nin izniyle çekildi bu film. Gerilla sahalarına girdik. Özellikle Dersim Amed Botan’da üç ana saha içinde çok farklı noktalarda çalışmalar yaptık.“Kimseden finans desteği almadık. Kimsenin ön denetiminden geçmedi bu film. Sözü bize emanet atmeye güvendikleri için bizi o sahalara soktular, biz de özgürce çekimlerimizi yaptık. Ne çekimlerde, ne de sonrasında ne PKK’den ne de devletten bir müdahale görmedik.”
Mavioğlu 2013’ün Temmuz’unda başlayan belgesel hazırlıklarının iki yıl sürdüğünü söylüyor. Şehirli belgeselciler için en zorlandıkları şeyse dağ koşullarına uyum sağlamak olmuş.“Şehir hayatına alışmış insanlar bir tuhaf oluyor” diyor Mavioğlu.“Mesela Dersim’in patikaları eğimli ve zorlayıcıdır. Ayağınız kaydı mı kendinizi Munzur’da bulursunuz. Yani yoksunuz artık o saatten sonra. Bu patikalardan birinde Çayan önümde yürüyordu. Yerde oynak taş varmış, kimse üstüne basmasın diye Çayan aşağı sallamış taşı. Müthiş bir gürültü çıktı. Herkes benim düştüğümü zannetti. Çünkü en kötü yürüyüşçü bendim başlangıçta. Sonra öğrettiler bana nasıl yürümem gerektiğini.”
Bir Gerilla Belgeseli: BAKUR
Yönetmen: Çayan Demirel - Ertuğrul Mavioğlu
Yapımcı: Ayşe Çetinbaş
Yapım: Surela Film
Görüntü Yönetmeni: Koray Kesik
Montaj: Burak Dal
Ses: Ahmet Bawer Aydemir
Süre: 92’
Format: HD
Aspect Ratio: 16:9
Yapım Yılı: 2015
Dil: Kürtçe, Türkçe
Altyazı: İngilizce
Gerillaların yedikleri yemekten, eğitimlerine, oynadıkları oyunlardan yattıkları yerlere kadar gündelik yaşamlarını aktaran belgesel gerillanın dilinden konuşuyor. Gerillalar anlatıyor, konuşuyor ya da oynuyorlar.
“Belgesel boyunca birlikte yattık, akşam sekiz, dokuzda yatıp sabah 4.30’da kalktık” diyen Mavioğlu günlük yaşama birebir dahil oldukları için kameranın varlığının da unutulduğunu söylüyor.
“Buradaki hiçbir şey kurmaca değil. Birilerine ‘yürü’ deyip yürütmedik, kimseye ‘hamur aç’, ‘yemek yap’ demedik. Onlar kendi normal hayatlarını sürdür biz de biraz kamerayı dolaştırdık. Tabii ki söyleşilerimiz oldu.”
Mavioğlu, belgesel için “Hem PKK budur, hem de bundan fazlası” diyor. Dertlerinin devletin ya da başka bir otoritenin süzgecinden geçirilmeden efsane gibi anlatılan dağların hikayesini anlatmak olduğunu söylüyor.
Filmde güçlü bir kadın vurgusu var. Hem Öcalan’ın hem de PKK’nin kadın meselesine bakışının anlatılmasının yanı sıra, kadın örgütlenmesinin ihtiyacını da kadın gerillalar anlatıyor. İzleyeni hem gerillanın hem de hareketin liderlerinin kadın meselesini içselleştirmedeki mücadelelerine tanıklık ettiriyor.
Tüm bunların yanında dört kişilik çekim ekibinde kadın olmadığı için bir kadın kampında nasıl fırçalandıklarını anlatıyor Mavioğlu:
“Onları tatlı dille çekim yapmaya ikna ettik. Ama zaten bizim patronumuz kadın, daha ne olsun.”
Belgeselin en enteresan noktalarından biri kamp içindeki cezaevi. Hem mahpusların konuşması hem de cezaevinin kamp içindeki taşıdığı anlam da bir o kadar önemli.
Tabi tüm filmdeki en can alıcı konu geri çekilme ve gerillaların bu karara verdiği tepki. Her ne kadar PKK ve Öcalan’ın açıklamalarını bilsek de gerillanın ne istediğini, barış süreciyle ilgili Mavioğlu’ndan dinliyoruz:
“Hiçbiri dağdan inmek istemiyor. 20 senedir dağda yaşayanlar var. Hatırlasınız geri çekilme açıklandığı dönemde Kandil’in ‘orta kademe yöneticiler istemiyorlar, onları zor ikna ediyoruz’ dedikleri dönemde biz oradaydık. Gerçekten de hiçbiri ikna olmuş değillerdi. ‘Önder Apo dedi, mecbur gideceğiz’ diyorlar. Peki gitmeye yönelik hazırlıklar var mıydı, o da yoktu. Yani böyle ille biri arkalarından itecek de gidecekler, öyle bir halleri vardı.
“Gerilla daha çok somut adımlarla ilgileniyor. Çözüm sürecine ilişkin sadece PKK adım attı. Çok uzun yıllardır savaş içinde olduğundan hükümet ve devlete güvenleri sıfır. ‘Neyin üzerinden hareket edebiliriz’ sorusunun yanıtı ise Abdullah Öcalan. ‘Ondan gelecek talimatlar bizim için esastır’ diyorlar.”
Mavioğlu dağdaki hayatı doğal kolektif ve komünal olarak tanımlıyor. Ve ekliyor:
“Birbirleri aralarındaki ilişkilerinde astlık, üstlük olmaması, verici olmaları beni çok etkiledi. İnsan ilişkileri çok etkileyici. Burada ‘Ben PKKciyim’ diye ortalıkta dolaşanlara benzemiyorlar. Aslı suretinden farklı. Belki biz çok bireyci kaldık onların yanında. Bizim ekip de iyi insanlardan oluşuyor gerçi. Ama belki elmanın kırmızısını biz yemişizdir.”
Bir Gerilla Belgeseli: BAKUR (Kuzey) filmini festival kapsamında 12 Nisan saat 16.00’da Atlas sinemasında izleyebilirsiniz.
Filme dair ayrıntılı bilgiye şu linkten ulaşabilirsiniz. (EA)
* Belgeselin diğer yönetmeni Çayan Demirel geçirdiği kalp krizi sebebiyle yoğun bakımda kaldığı için gösterime katılamadı. Demirel’in durumu iyiye gidiyor. Kendisine acil şifalar diliyoruz.
ERTUĞRUL MAVİOĞLU, Yönetmen
Türkiye’de 12 Eylül 1980 darbesi olduğunda 19 yaşında olan Ertuğrul Mavioğlu, 1980 – 1991 yılları arasında 8 yılını politik sebeplerle cezaevinde geçirdi. Özgür olduğu dönemlerde gazetecilik lisans eğitimini tamamlayan Mavioğlu, otuz yıla yakın bir süre çeşitli gazete ve televizyonlarda çalıştı ve araştırmacı gazetecilik dalında Çağdaş Gazeteciler Derneği tarafından iki kez ödüllendirildi.
12 Eylül 1980 cuntasını anlattığı, ‘Asılmayıp Beslenenler’, ‘Apoletli Adalet’, ‘Bizim Çocuklar Yapamadı’ adlı sözlü tarih türünde yazdığı kitap üçlemesinin yanı sıra Türkiye’deki kontrgerilla örgütlenmesini anlattığı ‘Kırk Katır, Kırk Satır’ adlı iki ciltlik eseri, Ahmet Şık ile birlikte kaleme aldı. Mavioğlu’nun yayınlanmış son kitabı, 2012 tarihli medya analizi niteliğindeki ‘Cenderedeki Medya, Tenceredeki Gazeteci’dir. 2006’da Sedat Yılmaz ile birlikte yönettiği ‘Apoletli Adalet’ adlı 26 dakikalık kısa belgesel film çalışmasının ardından ‘BAKUR’ yönetmenin ilk uzun metraj belgesel filmi.
ÇAYAN DEMİREL, Yönetmen
Çayan Demirel 1977 yılında İstanbul’da doğdu. İktisat Fakültesi’ni bitirdikten sonra 2000 yılında sözlü tarih çalışmaları ile belgesel sinemaya başlayan Çayan Demirel 2006’da Dersim olaylarını anlatan ‘38’ adlı belgeselini tamamladı ve 2008 yılında SURELA FİLM YAPIM şirketini kurdu. Gerçekleştirdiği ‘5 Nolu Cezaevi: 1980-84’ belgeseli ile Altın Portakal Film Festivali, Ankara Film Festivali ve SİYAD’dan 2009 yılının ‘En iyi Belgesel Film’ ödüllerini aldı. ‘Dr. Şivan’ (2013) belgeseli 1935-71 yıllarında yaşamışolan Kürt aydını ve ilk sol Kürt gerilla hareketinin kurucusu olan Dr. Sait Kırmızıtoprak’ın hayatını anlatıyor. Çayan Demirel’in belgeselleri birçok uluslararası film festivalinde, üniversitelerde ve STKlarda gösterilmiştir. ‘BAKUR’ yönetmenin en son uzun metraj belgesel filmi.
Gazeteci. Aralık 2012-Haziran 2018 dönemi bianet İfade Özgürlüğü editörü. Öncesinde IMC TV'de muhabirlik yaptı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sinema Televizyon Bölümü mezunu.
Yaşadığımız günlerin iç açıcı tarafları can sıkan taraflarından ağır basıyorsa bilin ki umutlu omak zorundayız demektir.
Kendini aydın ve sanatçı konumunda sayanlardan ziyade, sıradan insanlarda gördüğümüz beklenmedik çıkışların daha umut verici olduğunu düşünüyorum- hatta bütün teorileri sarsma pahasına...Geçmişteki tahminlerin ötesinde alışılmamış, çoktandır yaşamadığımız tepkisel sosyal bir atakla karşı karşıyayız şimdi.
Son bir aydır olanlar da gösteriyor ki bundan sonra toplumsal taban diye isimlendirdiğimiz, içini tam göremediğimiz kitlesel güç, bilmediğimiz ya da henüz adını koyamadığımız bir momenti yakalamış durumda.
Bunun olacağını kestiremeyenlerin şaşkınlığı ise başka anlamları çağrıştıracak şekilde kitlelere artık çıktıkları yolun doğruluğunu öğretiyor.
Bu da yanılgıların tazelenmiş yargılarla yer değiştirdiği anlamına geliyor. Toplumdaki ilginç dayanışma örneklerinde gördüğümüz canlılık bunu gösteriyor.
Benim gözden kaçırmamak adına belirtmek istediğim, aslında işin teorisini akademisyenlere bırakmak istediğim bir kaç husus var.
İllki şu: Eskiden olsa CHP, sosyal bir patlama yaratacak ciddi gerginlikler olduğunda tabanını sokaklara dökecek bir tepkiden oldum olası kaçınırdı. CHP 'nin o tanıdık malum paradigması (müesses nizamın korunması) böyle durumlarda aman "düzen bozulmasın" kaygısını her şeyden önde tutardı. Şimdi bu sınır aşıldı.
Yerel seçim
Nedenlerine girmeyeceğim ama sonuçta bütün meseleyi düzen bozucu görünmemek olarak anlayan bir muhalefet tarzı ile çözmeye çalışmak bu gün tarihe gömüldü. Çünkü başka türlü olmuyor. Hatırlayın, artık CHP sokakta, eylem alanında, tarlada, traktör üstündedir.
Yerel seçim galibiyetinden sonra kazandığı moral ile ikidara barış elini uzatan CHP gitmiş, tabanının tepkisine kulak veren, toplumsal tepkileri parti, dünya görüşü farkı gözetmeksizin ömemseyen birliştirci bir iradenin önünü açan, hatta eylemlerin meşruluk sınırlarını güvence altına alacak şekilde disiplini sağlayan, kürsü siyasetinden eylemlik siyasetine evrilen bir parti olarak göz dolduran bir CHP gelmiştir yerine.
Ortadoğu politikaları
Bu başka deyişle CHP şimdi eylem üzerinden iktidara yürüyen güçlü bir alternatif çözüm sayılırken kendi içinde örgütsel dönüşümü de sahici sınırlar içinde oluşturacak bir bilinç ve öngörü potansiyeline sahiptir. İkinci önemli husus budur.
Kendisine umut bağlayan tabanın çok seslilik içinde şekillenmiş irade biçimi parti içinde halka yakın bir duruşun tohumlarını ekecektir kaçınılmaz olarak.
Parti içine bu durum kamucu bir zihniyetin siyasal ilkelere de yansıyan yeni program açılımı olarak canlanacaktır.
Üçüncü olarak ise şu: Ortadoğu ve Suriye'deki yeni oluşumların iç siyasette dolaylı yoldan yarattığı fırsatları kullanmak adına iktidarın yeni rol alışları, bilindiği üzere PKK'nın silah bırakmasına varan bir dinamiği de ateşlemiştir.
Bu değişimin Cumhur İttifakı ile ona uyumlu yaklaşan kürt tarafı arasında başlattığı diyalag süreci, taşıdığı risklere rağmen bundan sonra istismar edilmeye müsait "PKK Terörü" konusunu gündemden en azından şimdilik çıkarmışa benzemektedir.
Bunun ise hem Türkiye Kürt siyasetinde hem de CHP eksenli demokratik muhalefet üzerinde çok yönlü etkileri olacaktır.
Bir kere bu durum, Cumhur İttifakının gözünde demokrasi ve özgürlüğü savunan muhalefetin kürtlerle bağını koparmasına yol açabileceği gibi-ki iktidar kanadındaki asıl hesabın bu olduğunu düşünüyorum- tam tersine, Kürtlerin barışma ve anayasal temelde eşit vatandaşlık istekleri üzerine yaşatmaya çalıştıkları mücadele ile CHP'nin destekleyeceği yeni bir demokratik ittifaklaşma sürecini de zorlayacaktır.
Bütün bu olasılıkları önümüzdeki günlerde daha kapsamlı olarak tartışacağız. Son olarak bundan sonra geriye kalacak son müşterekte birleşmenin her türlü tehdit ve düşmanlaştırma baskılarına rağmen çekilen tarihsel sancılara çare üretecek tek olumlu sonuç olacağını düşünüyorum.
24 Nisan 1915 günü İstanbul’daki Ermeni aydınları, siyasetçileri ve sanatçıları tutuklanıp, geri dönüşü olmayan bir sürgüne gönderildi.
Sonraki dönemde ise Ermeniler kitlesel olarak ölüme sevk edilerek, sürgün ve ölümler bir halkın kaderi haline geldi. Bu konuda yazılmış son derece önemli eserler vardır.
24 Nisan sadece bir anma günü değil, öğrenme, hatırlama ve daha iyi bir yaşam için mücadelenin önemini benimseme günüdür.
Bu nedenle bazı metinleri (bazen de yeniden) okumayı önerdim. Burada önerilen kitaplar, adlarını burada anamadığım diğer önemli eserlerin de okunmasına öncülük etmesi amacıyla tavsiye ettim.
Musa Dağında Kırk Gün – Franz Werfel
“Buraya nasıl geldim?” sorusunu Gabriel Bagratyan, aslında yalnızca kendi hâli için değil, bütün halkı için yöneltir.
Terry Eagleton, kitapların açılışlarını incelendiğinde (how to read literature) şu ifadeye dikkat çeker: “Edebi açılışların da kesin bir nitelik taşıdığı bir anlam vardır.” Kitabın sonunda hikâyenin bir sona kavuşması kesinlik taşırken, giriş kısmı belki de daha ağır bir sorumluluk üstlenir.
Çünkü okuyucuyu bir gerçekliğin içine götüren ve o gerçekliğin öncesinde yaşanan tüm olayları yansıtan bir başlangıç cümlesi, ancak bu kadar net sunulabilir. Bizi kendi anlattığı hikâyeye çekerken, Franz Werfel, olayların öncesini de açıklanması gereken bir konu olarak ortaya koyar. Biz 24 Nisan’a nasıl geldik?
Yıkıntılar Arasında - Zabel Yaseyan
1909 yılında Adana’da onbinlerce Ermeni’nin öldürülmesi, kendini savunmak zorunda kalan Ermenilerin mahkemelerde suçlu ilan edilmesi, Osmanlı Devleti’nin bu süreçteki rolü, failleri koruma siyaseti ve Patrikhane’nin tutumundaki değişim, Zabel Yesayan’ı bölgeye gidip tanıklığını kitaba aktarmaya yöneltir. Ezilenlerin yaşadıklarının şarkılara ve sözlü kültüre yansıması daha sık görülürken, bunların yazıya geçirilmesi çok daha sonra gerçekleşir.
Bu tür acılar, dinsel kurtuluş ve acının tanımını şekillendiren deneyimlere dönüşür. Ancak Zabel Yesayan’la birlikte, dünya tarihinde belki de ilk kez, bir katliamın neredeyse eşzamanlı olarak bir kurban tarafından böylesine detaylı ve çok yönlü aktarılmasına tanık oluyoruz.
Yani, kendi türünün ilk örneği —belki de en güçlü temsilcisi— sayılabilecek bu kitap, 1909’da yazılmıştır. 1915’e giden süreçte Adana katliamı, yaşanacakların habercisi olurken, kitlesel linç ve devlet eliyle yürütülen şiddet arasındaki ilişkiyi de gözler önüne serer.
Outcasting Armenians: Tanzimat of the Provinces - Talin Suciyan
Yakın dönemde Türkçe baskısının yayımlanması beklenen bu kitap, Osmanlı tarihçiliğinde modernleşmenin temellerinin atıldığı iddia edilen Tanzimat döneminde, gerçekte nasıl toprak gaspına giden bir sürecin yaşandığını ve Ermenilerin haklarının engellendiğini gözler önüne seren bir çalışmadır. Ermenilerin Osmanlı toplumu içindeki statü ve yaşamlarını ayrıntılı biçimde inceleyerek “ezilenlerin tarihi”ne önemli bir katkı sunar.
Osmanlı’daki Ermenilerin deneyimleriyle diğer Hristiyan ve Yahudi topluluklarının kaderleri arasındaki ortak noktaları vurgulayan eser, genellikle ihmal edilen Ermeni kaynaklarına dayanmaktadır. Bu noktada, Ermenilerin maruz kaldığı baskıların birçoğuna diğer Hristiyan ve Yahudi halkların da maruz kaldığını belirtmek gerekir.
Ayrıca 24 Nisan’ın, ilkel sermaye birikimi çerçevesinde birkaç dalga hâlinde hazırlanan bir “yok ediliş” olduğunu göstermesi açısından da dikkat çekicidir.
İstanbul’un Ermeni Amiralar Sınıfı - Hagop L. Barsoumian
Osmanlı tarihçiliğinin bir devlet anlatısı olduğunu en açık biçimde gösteren önemli eserlerden biri de bu kitaptır.
Devlet arşivleri ve resmî bakış açısıyla kaleme alınan kitaplarda tarih, ancak iktidarın izin verdiği ölçüde yazılabilir. Bu sadece akademik bir tartışma değil, çünkü buradaki tartışmalarla biçimlenmiş resmi tarih tezleri topluma dayatılmaktadır.
Hagop L. Barsoumian, bu kitabında Amiraların tarihini anlatırken, Osmanlı ekonomisinin nasıl işlediğini okuyucuya oldukça net bir şekilde aktarmaktadır. Eğer 24 Nisan’ı anlamanın yolu, onu ortaya çıkaran toplumsal koşulları ve tarihi bilmekten geçiyorsa, bu tarihi ortaya koyan en değerli kaynaklardan biri de kuşkusuz bu eserdir.
Tarih Kavramı Üzerine Tezler/Walter Benjamin
Walter Benjamin, tarih üzerine tezlerinde, ezilenlerin geleneğinin bize “olağanüstü hâl”in gerçekte kural olduğunu öğrettiğini söyler.
Devlet, tutuklamalar, cinayetler ve baskılarla geniş kitlelere karşı siyasetin yöntemlerini uyguladığında, tam da bu uyarı sayesinde durumun şaşkınlığına kapılmaktan kurtuluruz. Walter Benjamin, “Bu durum yeni değil, algınız yeni,” der gibidir bize.
Tarihin efendiler tarafından anlatılmasının karşısında, ancak ezilenlerin kendi anlatılarıyla hakikate ulaşılabileceğini de gösterir. Bu yalın gerçek, neredeyse tüm Osmanlı tarihçiliğini geçersiz kılabilecek güçtedir. 24 Nisan 1915’i anlamak için Tarih Tezlerini yeniden veya ilk kez okumayı düşünmek gerek.
Yukarı Fırat Ermenileri 1915 ve Dersim - Hovsep Hayreni / Ermeni Ulusal Demokratik Hareketi ve 1915 Soykırımı - Recep Maraşlı / Cumhuriyet’te Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi - Nevzat Onaran / Ermeni Soykırımı - Raymond Kevorkian
Buradaki dört farklı kitap, son derece geniş kaynakları, bilgileri ve isimleri bir araya getiriyor; birbirini tamamlayan bir bütünlük içinde okunması, toplumsal gerçekliği anlamak bakımından büyük önem taşıyor.
Bunları birlikte okumak, Dersim ve Tarihî Ermeni Platosu üzerine yoğun bir bakış sunarken, İstanbul merkezli mülk ve sermaye gaspını da hesaba katarak olayları daha kapsamlı biçimde kavramamıza yardımcı olur.
Ermeni Soykırımı adlı kitap ise bu sürecin birbirine bağlı kronolojik ve politik ilişkilerini kavrama yolunda önemli bir kaynak işlevi görüyor. İnkarın güçlü dinamiklerle ayakta tutulmaya çalışıldığı bir sistemde, bu dört kitap gerçeğe yaklaşmak konusunda bizlere büyük destek sunmaktadır. İlkel sermaye birikimi, pasif devrim ve sürekli devrim gibi kavramların, eserlerdeki kaynaklar ışığında yeniden yorumlanması ise önümüzdeki dönemin önemli bir görevi olarak okuyucusunu beklemektedir.
Paramazlar - Yetvart Çopuryan
Bu kitap, 1921 yılında İstanbul’da Ermenice basılmış orijinal bir esere dayanılarak oluşturulmuştur. İlk baskıda “Darağacında 20 Kişi” başlığıyla yayımlanan eser, özellikle dönemin siyasi ve sosyal ortamını; Ermeni devrimci hareketiyle sosyalist direnişin izlerini gün yüzüne çıkaran materyallerden derlenmiştir.
Kitap, arşiv belgeleri, gazete yazıları, tanıklık notları ve sözlü tarih gibi kaynakların bir araya getirilmesiyle hazırlanmış; orijinal metindeki dil ve üslup korunarak, Türk okurlarının anlayabileceği biçimde çevirmen Aris Nalcı tarafından aktarılmıştır.
Derleyen Yetvari Çapuryan’ın titiz çalışmaları sayesinde eser, orijinal Ermenice baskıdan edinilen materyallerin ek açıklamalar, notlar ve eklemelerle zenginleştirilmesiyle bugünkü hâlini almıştır. Bu süreç, hem kaybolmaya yüz tutmuş orijinal belgelerin korunmasına hem de Ermeni devrimci hareketi ve soykırım olaylarının daha geniş kitlelere ulaşmasına katkıda bulunmaktadır. Kahramanlık haçını Golgotha tepesine doğru sırtlamış Ermenilik kavramını Paramaz kullanırken, bu kavramı daha sonra yeniden göreceğiz.
Ermenilerin Golgothası - Krigoris Balakyan
1915’te İstanbul’da tutuklanıp ölüm yolculuğuna gönderilen rahip Krigoris Balakyan, yolda bizzat tanık olduğu katliam ve sürgünleri Ermenilerin Golgothası adlı eserinde dile getirir.
Paramaz’dan tanıdığımız kavram olan “Golgotha” Hıristiyanlıkta İsa’nın çarmıha gerildiği yeri simgeler ve bu kitapta Ermenilerin çarmıha gerildiği süreci sembolize eder. Balakyan, Osmanlı topraklarında yürütülen sistematik katliamın en dehşet verici yönlerini betimlemekle kalmaz; kendi hayatta kalma mücadelesini, rastladığı sayısız kurbanın hikâyesiyle birlikte aktarır.
Hem çağdaş tanıkların anlatılarına hem de orijinal belge ve kaynaklara dayanan bu eser, Ermeni Soykırımı’nın en çarpıcı ve detaylı tanıklıklarından biri olmuştur. (Ölüme Kıl Payı - Hampartsum Çitçiyan'ın Anıları - kitabı gibi anı kitapları, tanıklık ederek soykırımı anlatmakta)
Deliliğin Arkelojisi - Rita Soulahian Kuyumjian
Gomidas, bir başka müzik mümkündürün sembolüdür. Ermenice, Türkçe ve Kürtçe gibi şarkıları orjinal dillerinde kayıt altına tutan Gomidas’ın yerini daha sonra Muzaffer Sarısözen gibi isimlere bırakmıştır, artık şarkılar ve ezgiler çok dilli değil, uydurdukları Türkçedir. Gomidas’ın psikoloji dünyasının sınırlarında gezer iken, 1915 Soykırımında kendimizi tekrar tekrar buluyoruz.
Makaleler
Soykırım hikâyesi, bu topraklarda aynı zamanda bilhassa ninelerin hikâyesidir. Hrant Dink’in de dediği gibi “her Ermeni bir belgedir” ve gerçekliğini korumaktadır.
Mutlu insanlar birbirine benzerken, soykırım mağduru Ermenilerin mutsuzluk ve üzüntüleri kendine özgüdür. Bu nedenle, uzun soluklu okumaların yanı sıra aile hikâyelerinin anlatıldığı üç makaleyi de öneriyorum:
Kemani Sarkis Efendi’nin bu güzel şarkısı günümüzde bazı çarpıtmalara maruz kalmaktadır. Şarkının “Zulmet” kısmı “Vuslat” şeklinde değiştirilerek, uydurma yazarların adları öne sürülmekte ve 1921’de Türkiye’yi terk eden Sarkis Efendi’nin eserinin orijinali korunmamaktadır. Oysa şarkıyı aslına uygun icra etmek bile inkâr siyasetine karşı önemli bir duruş niteliği taşıyabilir.
Şevval Sam’ın sesinden, özgün metne sadık bir yorumla dinlemek isteyenler için buraya bırakıyorum.
Gomidas-Grung- Sako Ketenjian
Grung (turna), bu toprakların dini ve kültürel motiflerinde en sık rastladığımız canlılardan biridir ve Gomidas’ın şarkısında da kendine yer buldu.
.jpg)
