Avrupa Birliği (AB), Türkiye’den gönderilen kuru incirlerde çok sık olarak ve yüksek miktarlarda aflatoksin ve okratoksin kalıntısı tespit edildiğini açıkladı.
Bu açıklama ciddi bir soruna işaret ediyor.
Aflatoksinler ve okratoksinler gıda ürünlerine bulaşan bazı küfler tarafından üretilen zehirli, kanserojen (kanser yapıcı), mutajen (genetik zincirde mutasyona neden olan) ve teratojen (embriyo gelişimini olumsuz etkileyen) etkili kimyasal maddelerdir.
Aflatoksinlerin yol açtığı en önemli sağlık zararı karaciğer kanseridir.
Okratoksinler ise kanserojen olmalarının yanı sıra çok ciddi böbrek hasarına da neden olurlar.
Aflatoksinlerin ve okratoksinlerin yol açacağı sağlık sorunları gıdalardaki miktarlarına, yeme sıklığına, yaşa ve karaciğer, böbrek gibi organlarımızı etkileyen başka hastalıkların olup olmadığı gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişmektedir.
AB kontrol sıklığını da artırma kararı aldı
Avrupa Birliği tarafından yapılan açıklamada Türkiye’den ithal edilen kuru incirlerde aflatoksin ve okratoksin kalıntılarının çok sık çıkması üzerine gelen ürünlere yönelik kontrollerin iki katına çıkarılması, yani sıkılaştırılması talimatı da yer alıyor.
Ülkemizde gıdalardaki aflatoksin ve okratoksin kalıntıları konusunda kontrol çalışmaları yapmak ve gereken önlemleri almakla sorumlu kurum Tarım ve Orman Bakanlığı. İhraç edilen ve mikotoksin kalıntıları çıktığı için ülkemize geri gönderilen gıda ürünlerinin iç piyasaya sunulup sunulmayacağına karar veren kurum da aynı bakanlık.
Bakanlık nasıl bir önlem aldı?
Tarım ve Orman Bakanlığı Avrupa Birliği tarafından yapılan açıklama sonrası bakanlığın yurt genelindeki il müdürlüklerine gönderdiği bir yazı ile ‘ihraç edilen kuru incirlerde’ yapılan mikotoksin kontrollerinin sıklığının artırılmasını istedi.
Bakanlığın 18 Haziran 2019 tarihinde ivedi koduyla gönderdiği iki sayfalık yazı aşağıda:
Meseleye uzak olanlar için epeyce karışık gelebilecek bir resmi yazı bu. Ancak yazıda halk sağlığını ilgilendiren ifadeleri kopyalayarak aşağıya yapıştırdım. Bu ifadelerin ne anlama geldiğini açıklamaya çalışacağım. Yazıdaki ifadeler şöyle:
- Maksimum aflatoksin seviyeleriyle yüksek oranda uyumsuzluk nedeniyle ülkemiz menşeli kuru incir ile türev ürünlerinin AB'ye ihracatında aflatoksin riski açısından fiziksel kontrol sıklığı %10 oranından %20 'ye çıkarılmaktadır.
- Kuru incirlerde sıklıkla yüksek seviyelerde okratoksin A tespit edildiğine dair bulgu paylaşılmıştır.
Yazıda yer alan bu ifadeler kuru incirlerde tespit edilen aflatoksin miktarlarının yasal mevzuatta belirtilen sınır değerleri aştığını belirtiyor. Ayrıca sınır değerleri aşan ürün oranının yüksek olduğunu da belirtiyor. Yani ülkemizden ihraç edilen kuru incirlerin ‘büyük bir çoğunluğu’ yasal mevzuatta belirtilen sınır değerleri aşan miktarlarda aflatoksin içeriyor diyor.
Bu ciddi bir sorundur. Peki neden?
Ciddidir; çünkü iç piyasada tüketilen kuru incirlerin büyük bir kısmının da çok yüksek miktarda aflatoksin içerdiği anlamına gelir.
Ciddidir; çünkü Avrupa Birliği’nden ülkemize geri gönderilen aflatoksinli kuru incirlerin iç piyasaya sürülüp sürülmediği sorusunu akla getirir.
Ciddidir, çünkü yasal mevzuattaki sınır değerlerin aşılması ürünlerin sağlığa zararlı olduğunu ve tüketime sunulmaması gerektiğini belirtir.
Kuru incirlerde sıklıkla yüksek seviyelerde “okratoksin A” tespit edildiğine yönelik ifade de aynı şekilde anlaşılmalıdır.
Bir üründe hem aflatoksin ve hem de okratoksin bulunabilir ve bu meselenin ciddiyetini daha da artıran bir durum olarak görülmelidir.
Avrupa Birliği tarafından yapılan açıklama sonrası Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 81 ilin il müdürlüklerine gönderdiği ve yukarıda yer verdiğimiz yazı “ihraç edilen kuru incirlerin” daha sık kontrol edilmesi talimatı ile son buluyor.
İhracat çok önemseniyor besbelli; peki halk sağlığı önemsiz mi?
Bakanlık aynı il müdürlüklerine iç piyasada satılmakta olan kuru incir ve kuru incirden mamul ürünlerde halk sağlığını korumak amacıyla daha sık kontrol yapılması, sorunlu ürünlerin piyasadan toplatılması talimatını da göndermiş midir? Göndermediyse neden?
Ama daha kritik bir soru var.
Yurt içinde tüketilen kuru incirlerde aflatoksinler ve okratoksinler açısından bir kontrol yapılmakta mıdır? Yapılıyorsa ne sıklıkta yapılıyor ve elde edilen sonuçlar karşısında ne yapılıyor? Örneğin son on yıl içinde yapılan kontrol çalışmalarından elde edilen sonuçlar nedir?
Bu sorular yanıt bekliyor.
Okurlara Not:
Aflatoksin ve okratoksin birer mikotoksindir. Gıdalardaki mikotoksin kalıntıları sorununu daha önce bianet’te yazdığım bazı yazılarda çeşitli açılardan ele almaya çalışmıştım. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek isteyenler aşağıdaki linklerde yar alan yazıları okuyabilir.
TIKLAYIN - İhracattan Geri Dönen Zehirli Fındık ve Kuru İncirlere Ne Oluyor?
TIKLAYIN - İthal Soya ve Mısırda Mikotoksin Kontrolü Yapılıyor mu?
TIKLAYIN - Millet Kanser Olabilir; Yeter ki Devlete Zeval Gelmesin!
TIKLAYIN - Peynir Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Noktalar
(BŞ/EKN)