Yeni bir sezonun başlangıcındayız. Körfez zeytincilerinin sorunları bu yıl da aynı...
Doğrudan gelir desteği
2000 yılı başından bu yana uygulanan Uluslararası Para Fonu (IMF)/Dünya Bankası dayatmalı programların etki ve sonuçları belki de en açık biçimde tarım kesimindeki değişimde ortaya çıktı.
"Çiftçiye yapılan destekler ülkeyi batırıyor" denilerek Ziraat Bankası tarımdan kopartıldı. Tarişbank'a el konulup başka bir bankaya devredildi. Tarımsal kredi faiz oranlarında uygulanan sübvansiyon Mart 2000, kimyasal gübre desteği Ekim 2001, tohum ve tarımsal ilaç destekleri ise Aralık 2001 sonundan itibaren kaldırıldı. 2004-05 döneminde tüm gübre fabrikaları özelleştirilerek kamu gübre üretim ve dağıtımından çekildi. Gübre fiyatları da 2004 yılında yüzde 40 arttı.
Tarımdaki tüm girdi, kredi fiyat ve desteklerin kaldırılarak dünyanın hiçbir ülkesinde tek başına uygulanmayan doğrudan gelir desteğine (DGD) geçildi. Dekar başına verilen fiyat büyük üreticiye destek, küçük üreticiye köstek oldu. 2008 yılında, tarıma ciddi hiçbir katkısı olmayan DGD kaldırılarak alan bazlı ödemeye geçildi. Ancak çiftçinin eline geçen destek miktarında ciddi bir değişiklik olmadı.
Bugün zeytinyağına verilen destekleme çok yetersiz. Gübre-mazot-ilaç-vb giderlerin hiçbirine çare değil. Zeytinciliği desteklemek için ayrılan pay AB'nin yıllık 2 milyar 250 milyon Avro'luk bütçesinin yüzde1'i bile değil
Doğrudan Gelir Destekleri (Dekar/TL) | ||||||
2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 |
10 TL | 13,5 TL | 16 TL | 16 TL | 16 TL | 10 TL | 7 TL |
Alan Bazlı Destekler ( Dekar/ TL) | 2008 | 2009 |
Mazot | 5, 4 | 5, 5 |
Kimyevi Gübre | 5, 4 | 5, 5 |
Toprak Analizi | 2, 25 | 2, 5 |
Prim
Zeytinyağı üreticisine destek olacak prim sistemi 1998/99 kampanyasında başladı.
İlk uygulamaya başlandığı yıl 1998′de zeytinyağında kilo başına prim 40 cent yani 50 kuruştu. 2004 yılında 25 kuruşa düşen destekleme primi, ''üretici bu yıl kazanç sağladı'' denilerek 2005-2006 yıllarında 10-11 kuruşa indirildi.
2007 yılında seçimlerin etkisiyle de 20 kuruşa çıkarıldı. 2008 yılında ise 21 kuruş. Yapılan zam sadece 1 kuruş! Yeni açıklanan 2009 yılı rakamı olan 25 kuruş ise üreticinin derdine derman değil.
Prim Destekleri (Krş/Kg) | |
1998/1999 | 40 cent |
1999/2000 | Yok |
2000/2001 | 28 cent |
2001/ 2002 | 15 |
2002/ 2003 | 17 |
2003/ 2004 | 20 |
2004/ 2005 | 25 |
2005/ 2006 | 10 |
2006/ 2007 | 11 |
2007/ 2008 | 20 |
2008/ 2009 | 21 |
2009/ 2010 | 25 |
Avrupalı zeytinyağı üreticileri kiloya 1, 32 Avro (2 YTL) destek alırken Körfez zeytincileri de asgari kilo başına 1 TL prim verilmesini istiyor.
Tarım Bakanı Mehdi Eker'in sözleri ise AKP iktidarının zeytinciye bakışını gözler önüne seriyor: "Zeytinde politika yok diyorlar... Destek verilmiyor diyorlar. Ben neler yaptığımızı anlatayım. Yağ için de 18.9 kuruş veriyorum. Hani politikamız yoktu. Hani destek vermiyorduk?"
Taban fiyat
Tarımın ve üreticinin en önemli dayanaklarından Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri (TSKB) de Dünya Bankası ve IMF politikalarından payını aldı. Özerkleştirme adı altında Birliklere-TARİŞ'e destek yapılması yasa hükmüyle kaldırıldı.
1966/67 sezonunda başlayan Zeytinyağı taban fiyat uygulaması ve destekleme alımlarında artık devlet zeytin üreticisinin yanında değil.
TARİŞ 5 Asit Zeytinyağı Destek ve Alım Fiyatları (TL/Kg) | |
1997/1998 | 2, 90 |
1998/1999 | 3, 70 |
2000/2001 | 1, 25 |
2001/ 2002 | 2, 50 |
2005/ 2006 | 5, 00 |
2006/ 2007 | 3, 86 |
2007/ 2008 | 4, 30 |
2008/ 2009 | 3,50 |
2009/ 2010 | ? |
2008- 2009 ön ödemeli kampanyasında 0, 3- 5 asit arasındaki yağlara kiloda 2,5 TL, 5,5- 12 asit yağlara 2TL, 12,5- 25 asit yağlara ise 1,5 TL avans ödeyen TARİŞ, bu yıl Kuzey Ege sızma zeytinyağında kiloda 5 TL ön ödeme yapıyor.
1,5 asit yemeklik zeytinyağları için brüt 3,50 TL olan ön ödeme 5,5- 15,0 asit arası zeytinyağları için 2,00 TL ye düşüyor.
Girdi almak için gerekli zeytinyağı miktarları
2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | |
TRAKTÖR (Ton) | 6,1 | 6,7 | 7,1 | 5,7 | 7,0 |
GÜBRE (Gram) | 71,2 | 84,4 | 83,3 | 65,3 | 90,7 |
MAZOT ( Litre) | 470,8 | 423,4 | 498,9 | 423,2 | 582,9 |
Massey Ferguson(1000TL/adet), Gübre(%26 A.Nit), Mazot (TL/Lt),Tarımda Asgari Ücret TL/Gün,
2002 yılında 6 ton zeytinyağı ile bir traktör alabilen çiftçimiz 2006 yılı sonunda ancak 7 ton zeytinyağı ile bir traktör alabilir hale gelmiştir. 2002 yılı yılında 71 gram zeytinyağı ile bir kg gübre alınabilirken, 2006'da bu rakam 90 grama yükselmiştir.
2002 yılında zeytinyağı üreticisi 470 gram zeytinyağı ile bir litre mazot alabilirken 2006 yılı sonunda 582 gram zeytinyağı ile bir litre mazot alabilir hale gelmiştir.
Zeytinyağı üreticisi, ürünü karşılığında girdi satın alma gücünü AKP iktidarı döneminde ortalama olarak yüzde 27 oranında kaybetmiş, yani önemli oranda fakirleşmiştir.
2005- 2006 sezonunda 5 asitlik yağını 5 TL ye satan zeytin üreticisine 2008- 2009 sezonunda 3,5 TL fiyat verildi. Büyük üretici dışındakiler için fiyatlar çoğunlukla maliyetlerle başa baş. Zeytin üreticisi ise bu sezon, ortağı olduğu TARİŞ'in zeytinyağı alım fiyatını merakla bekliyor. (ND/İP)