"Son Bahar dizisinde çalışan arkadaşlarımız istedi. Bugün sete noter götürdük; sendikaya üye oluyorlar."
Sinema Emekçileri Sendikası (Sine-Sen) örgütlenme uzmanı Zafer Ayden'in sözünü ettiği dizide çalışan kostüm yardımcıları Zehra Sezgin ve Tülin Ergeldi, 24 Aralık'ta, sabaha karşı geçirdikleri trafik kazasında hayatlarını kaybetti. Aracı kullanan set kuaförü Deniz Altuntaş yaralandı. Dizinin yapımcısı Gold Film.
Bundan bir hafta önce de, yapımcılığını Asis Yapım'ın üstlendiği Yol Arkadaşım'ın çekimlerinin sonrasında, Bursa'daki kazada İbrahim Diriöz, Turgay Dilber ve Uğur Çıtlak yaralandı.
Sinema ve dizi emekçileri, bu kazaların setlerdeki insanlık dışı koşullarda çalışmanın yarattığı biriken yorgunluktan kaynaklandığını söylüyor. Emekçiler, önceki gün (27 Aralık) Beyoğlu'nda "Setler Tuzla olmasın" diyerek koşulları protesto etti.
Günde yaklaşık 20 saat çalışınca...
Aysen, dizi emekçilerinin çalışma koşullarını özetliyor.
"Sigortasız çalıştırılıyorlar. Yolda geçen süreyi de katarsanız, günlük 17-20 saat arasında çalışıyorlar. Geriye kalan zamanda kim dinlenebilir? Gün içinde çay, yemek, ihtiyaç molaları çok kısıtlı, bazen hiç verilmiyor. Haftanın bir günü tatil olması gerekirken, uygulanmıyor.
Haftalık ödenmesi gereken ücretler sekiz ila 10 haftayı bulan aralıklarla ödeniyor, bazen ödenmiyor."
Setlerde kazalar, sağlık sorunları
"Diyelim bir evde çalışıyorsunuz. Çekim sırasında eve maksimum 10 kişi girebiliyor. 50 kişilik ekibin kalanı dışarıda çalışıyor. Monitörün başında, montajda çalışanların saatlerce aralıksız çalışmaktan gözü bozuluyor. Işıkçılar 3, 4 metreye yükseklikteki ayaklarla çalışıyorlar. Şiddetli rüzgarla bunlar devrilebiliyor. Dekorcuların dekor altında kalıp yaralandıkları oldu."
"90 dakikalık dizi dünyada yok"
Ayden, Türkiye'de bir "standart" haline gelen 90 dakikalık bölümlerin dünyada olmadığını söylüyor. "Arap ülkelerine satılan diziler bile, orada 45 dakikalık bölümler halinde gösteriliyor."
Ayden 90 dakikanın altındaki temel nedenin "daha çok reklam" olduğunu vurguluyor: "Amaç, bir bölüm arasında gösterilen reklam kuşağı sayısını mümkün olduğunca artırmak. Normalde üç reklam kuşağı varsa, dördüncüsü, beşincisi için süreyi artırıyorlar."
Talepler belli
Emekçilerin talepleri net:
- Setlerdeki herkes sigortalı çalışmalı.
- Günlük çalışma 10 saati geçmemeli. Yolda geçen süre de hesaplanmalı.
- Günlük ve haftalık dinlenme sürelerine uyulmalı.
- Ücretler zamanında ödenmeli.
"Yapımcılar kriz bahanesiyle koşulları zorlaştırıyor"
Ayden, yapımcıların kriz bahanesiyle, hem ücretlerde hem de kadrolarda ortalama yüzde 30'luk indirime gitmeye çalıştığını da söyledi. Bu bir dizi emekçisinin daha düşük ücretle, çok daha fazla çalışması demek.
Dizi piyasası, reklam ve sponsorluk gelirleriyle yaklaşık 1 milyar YTL'lik büyüklüğe sahip. Ama Ayden, emekçilerin bundan aldığı payın toplam yüzde 5'i geçmediğini söylüyor. "Kârlarından vazgeçmek istemiyorlar. Osman Yağmurdereli 'haftada 16 milyon dolarlık dizi üretiyoruz' demişti." (TK)