Ülkede Özgür Gündem Ağustos'ta yayınladığı toplam 2.372 haberin yüzde 11,76'sını "haklar" alanından derleyerek izlenen günlük ulusal gazeteler arasında en başa geçerken, Vatan toplam 3.215 haberinin yüzde 1.84'ünü bu alana ayırarak izlenen 12 gazete arasında en sonda yer aldı.
Hak haberciliğine verdikleri önem bakımından Ülkede Özgür Gündem'i Ağustos'ta yüzde 7.30 ile Günlük Evrensel, 4.50 ile Cumhuriyet, 4.05 ile Birgün, 3.79 ile Radikal izliyor.
Ülkede Özgür Gündem, Ağustos'ta genel hak haberleri yanı sıra kadın, çocuk ve insan hakları ile ifade özgürlüğü haberlerine de göreli olarak en çok yer veren gazete oldu.
BİA2 "hak haberciliği izlemesi" kapsamında izlenen gazeteler şunlar: Ü.Ö.Gündem, G. Evrensel, Cumhuriyet, Birgün, Radikal, Yeni Şafak, Milliyet, Zaman, Hürriyet, Akşam, Sabah, Vatan.
Okulların açılması da çocuk haklarına ilgisizliği değiştirmedi
İzlenen bütün günlük gazetelerin yer vermemekte birbirlerinden en az fark gösterdikleri "çocuk hakları" yeni öğretim yılı arifesinde de ilgi görmedi. Tek olumlu fark Ülkede Özgür Gündem'in izlemenin başladığı Mayıs'tan bu yana ilk kez yüzde 1 eşiğini aşmasıydı. Çocuk haklarına en az yer veren Sabah haberlerinin yüzde 0.34'ünü bu alandan derlerken, Ülkede Özgür Gündem haberlerinin yüzde 1.1'ini çocuk haklarına ayırdı.
Cumhuriyet ilerliyor
Hak haberlerine gösterdiği ilgi bakımından, Temmuz'da 7., Haziran'da 5., Mayıs'ta 8. sırada olan Cumhuriyet gazetesi Ağustos'ta toplam 3,270 haberinin yüzde 4,50'si olan 147 haberini haklara ayırarak 4. sıraya çıktı. Birgün gazetesi ise toplam 3,040 haberinin yüzde 4.05'i olan 123 haberini bu alandan derleyerek Temmuz'a göre bir basamak geriye düştü.
Çok satışlılar başladığı yerde
Önceki üç ayda olduğu gibi genel "hak haberciliği"ne göreli olarak daha çok yer veren gazeteler hala az satışlılar. Temmuz'da ortalama günlük satışı 109,148 olan Yeni Şafak, diğerleri arasından sıyrılarak 5. sıraya çıkmıştı, Ağustos'ta Yeni Şafak'ın günlük ortalama net satışı 113,524'e çıktı ama hak haberciliği sıralamasında bir adım geriye düştü. Hem sayı hem oran olarak Yeni Şafak'ın hak haberlerine gösterdiği ilgi azaldı.
Böylece hak haberciliğine ilgi gösteren günlük ulusal gazetelerin Ağustos ortalama günlük satışları 134,375'e gerilemiş oldu. Geri kalan ve ortalama günlük net satışları toplamı 2 milyonu aşan diğer yedi gazetenin hak haberlerine ayırdıkları yer ise toplam haberlerinin en çok yüzde 3.14'ü ile 1.84'ü arasında kaldı.
Kadın hakları: İslamcıyla laik arasında ne fark var?
12 gazeteden İslamcı görüşleriyle bilinen Yeni Şafak ve Zaman gazeteleri, Ağustos'ta da "kadın hakları" konusunda peş peşe en son sıraya yerleşiyorlar. Ancak çok satışlı "laik" ve "Atatürkçü" gazetelerle İslamcı gazeteler arasında kadın haklarına verdikleri yer bakımından kayda değer bir fark görülmüyor. Ağustos'ta çok satışlı gazeteler arasında kadın haklarına en çok yer ayıran Milliyet'in toplam haberleri içinde kadın haklarının oranı sadece yüzde 0.55, Sabah'ın yüzde 0.42, Vatan'ın yüzde 0.40, Akşam'ın yüzde 0.31.
İnsan hakları ve ifade özgürlüğü haberlerine göreli olarak daha çok yer veren Birgün ve Evrensel gazetelerinin de bu alandaki performansı iç açıcı değil. Birgün toplam haberlerinin yüzde 0.53'ünü, Evrensel ise yüzde 0.39'unu "kadın haklarına ayırarak listenin sonlarına doğru gidiyorlar.
İzlenen 12 gazete, Ağustos'ta da Temmuz'da olduğu gibi genel haklar arasında göreli olarak en çok yeri insan hakları haberlerine verdiler. Ülkede Özgür Gündem haberlerinin yüzde 5,65'ini; Evrensel 4.69'unu Cumhuriyet 2.63'ünü, Birgün 2,40'ını, Radikal 1.88'ini Yeni Şafak da yüzde 1.82'sini insan hakları alanından seçtiler. Vatan ise yüzde 0.65 ile insan hakları haberlerine Ağustos'ta en az yer veren gazete oldu.
BİA2 ve hak haberciliği
Hak haberciliği izlemesi, IPS İletişim Vakfı tarafından sürdürülen "Medya Özgürlüğü ve Bağımsız Gazetecilik, İzleme ve Haber Ağı Projesi" kısa adıyla BİA2 , kapsamında gerçekleştiriliyor.
Projenin amaçları şöyle sıralanıyor:
* Enformasyonun toplumsal ve kültürel değeri konusunda halkın duyarlığının artırılması;
* İfade özgürlüğü ihlallerinin izlenmesi ve ifade özgürlüğünün genişletilmesi doğrultusunda gerçekleştirilen reformların uygulanmasının özendirilmesi;
* Çoğulculuk ve kamu yönetimine katılımın geliştirilmesi için yerel medyanın güçlendirilmesi;
* Haklar konusunun daha çok ve daha nitelikli olarak haberleştirilmesi;
* Gazetecilik standartlarının ve meslek etiğinin yükseltilmesi.
İzleme kapsamında sürdürülen çalışmalar arasında üç ayda bir yayımlanan "Medya Özgürlüğü ve Hak İhlalleri" "Gözlem Raporları" da var. İkincisi Temmuz başlarında yayınlanan "Medya Gözlem" raporları, hükümet ve idarenin yazılı basın, radyo ve televizyonların seslerini özgürce duyurabilmesinin önüne koyduğu yasal ve fiili engellere dikkati çekmeyi; habercileri, meslek kuruluşlarını ve halkı ihlaller konusunda bilgilendirmeyi; idareyi ifade özgürlüğü yolunda gerçekleştirilmiş reformların sürdürülmesi bakımından uyarmayı hedefliyor.
"Hak haberciliği" izlemesi ise Türkiye medyasına bu alanda daha nitelikli ve daha kapsamlı bir habercilik için "hak haberciliği" alanında yaptıklarına ilişkin bir ayna tutmayı amaçlıyor.
İzleme nasıl yapılıyor?
Hak haberciliği izlemesi, günlük olarak izlenen 12 ulusal gazetenin haberleri arasında yer alan kadın, çocuk ve insan hakları ile ifade özgürlüğü konularındaki haberlerin ayrıştırılması, sayılması ve toplam haber sayısına, ayrı ayrı ve bir arada oranlanması yoluyla gerçekleştiriliyor. Sayım sırasında ekler göz önüne alınmıyor. Gazetelerin ekler dışında kalan temel bölümlerinde yer alan reklam ve duyurular dışındaki bütün girişler sayılıyor ve değerlendiriliyor.
Sıralama, her bir gazetenin kadın, çocuk, insan hakları ve ifade özgürlüğüne ayrılan haberlerin toplamının genel haber toplamına oranı ile elde ediliyor. Bu amaçla 12 gazetenin her biri bianet editörleri tarafından her gün haber konularına göre ayrıştırılıyor. Gazetelerin her gün yayınladıkları haber sayısı, haberler tek tek sayılarak bulunuyor. Sonuçlar bir veri tabanı üzerinde işlenerek, kadın, çocuk, insan hakları ve ifade özgürlüğü kategorileri üzerinden genel haber sayısına oranlanıyor; dört kategorinin toplanarak genel haber sayısına oranlanmasıyla da genel sonuçlara erişiliyor.
12 gazete Türkiye'de sağ, sol, merkez ve İslami kamuoyunun oluşmasına yaptıkları katkı göz önünde tutularak seçildi. Bu 12 gazetenin toplam satışı 2 Ağustos - 5 Eylül döneminde Türkiye'de yayımlanan 36 günlük ulusal gazetenin toplam satışının yaklaşık yarısından fazlaydı.
Tablolar
"Hak Haberciliği İzleme" raporunun sayısal ve grafik tablolarına "xls formatında" erişmek için tıklayınız.