Tiyatronun Hafızası Gavroşname’de

İstanbul’un çokkültürlü tiyatro hayatına tanıklık eden eşsiz bir kitap raflarda yerini aldı. Ermeni mizah yazarı, gazeteci ve oyuncu Yervant Tolayan’ın kaleme aldığı Gavroşname, 20. yüzyılın başlarında İstanbul’da Ermeniler ve Türkler arasında şekillenen kültürel, sanatsal ve politik yaşamı, özellikle de tiyatro ve basın dünyasını odak noktasına alıyor.

Kitap, yalnızca bir anı toplamı değil; tiyatro tarihine, İstanbul’un çok katmanlı sosyal dokusuna ve dönemin entelektüel iklimine açılan canlı bir pencere niteliğinde. Tolayan, hiçbir yazılı kaynağa başvurmadan, yalnızca belleğine yaslanarak kaleme aldığı bu metinle hem bireysel hafızasını hem de kolektif belleği sayfalara taşıyor.

“Yaşadığım otuz beş mutlu bahara ve otuz beş hüzünlü sonbahara dair görüntüler açık bir kitap misali önümde duruyordu,” diyen Tolayan, dostlarının tavsiyesine kulak asmadan kendi anlatısının izini sürüyor.

Kitap, dönemin tiyatrocularını, kadın ve erkek oyuncuları, yönetmenleri, oyun yazarlarını, sahne arkasındaki isimleri ve sahne üzerindeki olayları detaylı ve mizahi bir dille aktarıyor. Tolayan’ın belleğinde kalan anekdotlar, sosyokültürel gözlemler ve gelenekler, okuyucuyu sadece sahne ışıkları altına değil, dönemin gündelik yaşamına ve politik gerilimlerine de davet ediyor.

Gavroşname, Ermeni tiyatrosunun hem birincil hem ikincil figürlerini, oyun programlarını, estetik anlayışlarını ve sahne kültürünü bir araya getirerek gelecek kuşaklara kalıcı bir kaynak sunuyor. Ermeni tiyatro tarihinin ileride yazılacak akademik çalışmalarına da temel oluşturabilecek nitelikte bir anlatı.

Yervant Tolayan hakkında

1883’te İstanbul’da doğan Yervant Tolayan, 1908-1926 arasında İstanbul’da ve kısa sürelerle Kahire’de ve Paris’te çıkardığı Gavroş dergisiyle tanındı. Tolayan, bir dönem Mardiros Mınakyan’ın tiyatro kumpanyasında sahneye çıktı; 1915’te ise birçok Ermeni aydınla birlikte Çankırı’ya sürgün edildi. 1926’da Paris’e göç etti ve 1936’da Sovyet Ermenistanı’na yerleşti. 1937’de ya da daha sonrasında tutuklanarak öldürüldüğü tahmin ediliyor.

Daha önce yayımlanmış eserleri arasında “İdealin Peşinden” (1910), “Gavroş Asker” (1910) ve “Gavroş’un Paskalyası” (1919) da yer alıyor.

Kitap hakkında daha fazla bilgi için tıklayın

(EMK)