DİSK/Genel-İş Emek Araştırma Dairesinin (em ar) hazırladığı “Türkiye'de Genç İstihdamı Raporu” her 10 gençten yaklaşık 6'sının işgücü piyasasının dışında kaldığını gösteriyor.
Türkiye'deki gençlerin istihdam durumu, işsizlik sorunu, güvencesiz çalışma koşulları, sendikalaşma ve dünyadaki genç istihdamın ayrıntılı şekilde incelendiği rapora göre Türkiye'de 15-24 yaş aralığındaki gençlik yalnızca yüzde 39,5'i (yaklaşık 4 milyon 609 bin kişi) istihdamda. Geriye kalan yüzde 60,5'lik kesim işgücü dahilinde değil.
Kadınların istihdama katılım oranı, erkeklerin yarısı kadar
Cinsiyet eşitsizliği toplumun birçok farklı alanda olduğu gibi işgücü de kendini gösteriyor.
15-24 yaş arasındaki erkeklerin istihdam oranı yüzde 51,7 (yaklaşık 3 milyon 119 bin kişi) iken, aynı yaş grubundaki kadınların istihdam oranı yüzde 26,4’te (yaklaşık 1 milyon 490 bin kişi) kalıyor.
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
“35 yaş altındaki mühendislerin neredeyse yarısı işsiz”
Türkiye genç işsizliğinde Avrupa’nın çok üstünde
Türkiye’nin 2023 yılı itibarıyla 15-24 yaş grubundaki genç işsizlik oranı yüzde 17,4 seviyesindeydi. Bu oran, hem Avrupa Birliği (AB) ortalaması olan yüzde 14,5’in, hem de Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD) ortalaması olan yüzde 10,5’in oldukça üzerinde. Türkiye bu oranla, raporda incelenen 15 ülke arasında genç işsizliğin en yüksek olduğu dördüncü ülke konumunda.
En düşük genç işsizlik oranı yüzde 4,1 ile Japonya’da, ardından yüzde 5,8 ile Almanya ve Kore’de gözlemleniyor.
En yüksek oranlar ise yüzde 28,7 ile İspanya, yüzde 26,7 ile Yunanistan ve yüzde 22,7 ile İtalya’da. Bu ülkelerle birlikte Türkiye de genç işsizlikte ciddi sorun yaşayan ülkeler arasında yer alıyor.
Türkiye’nin işsizlik oranı, Almanya (yüzde 5,8), Çekya (yüzde 8,3), Bulgaristan (yüzde 12,1), Macaristan (yüzde 12,8) gibi ülkelerden belirgin biçimde yüksek. Hatta sanayileşme seviyesi daha düşük olan bazı AB ülkeleri bile Türkiye’ye kıyasla daha düşük genç işsizlik oranlarına sahip.
Meslek lisesi mezunları daha çok istihdam olanağı buluyor
Türkiye’de meslek lisesi mezunları, üniversite mezunlarına kıyasla daha yüksek oranda istihdam ediliyor.
15-24 yaş grubuna ilişkin verilere göre, üniversite mezunlarının istihdam oranı yüzde 56,5 iken mesleki ve teknik lise mezunlarının istihdam oranı yüzde 57,3. Genel lise mezunlarının istihdam oranı ise yüzde 36,4 oranında.
Her 4 gençten 1’i NEET
15 ile 29 yaş arasında, ne eğitimde ne de istihdamda olan gençlerin sayısı (NEET) geçtiğimiz yıl 4 milyon 676 bin (yüzde 25,9) kişiye ulaştı. Bir başka deyişle her 4 gençten 1’i ne eğitimine devam ediyor ne de işgücüne katılıyor.
Bu oran Türkiye’yi Avrupa’da zirveye taşırken Avrupa ülkelerinde bu oran bu oran 20’nin altında.
Cinsiyet farkı, NEET verilerinde de net bir şekilde görülüyor. Ne eğitimde ne de istihdamda olan kadın sayısı, erkek sayısının iki katından fazla. 15-29 yaş arası erkeklerin 1 milyon 448 bini (yüzde 15,7) NEET statüsünde bulunurken, kadınlarda bu sayı 3 milyon 228 bine (yüzde 36,5) yükseliyor. Bu da her 3 genç kadından birinin, eğitimine devam etmediği hâlde istihdama da dahil olamadığını gösteriyor.
Üniversite mezunu her 4 gençten 1'i işsiz
Eğitim durumuna göre genç işsizlik oranlarını karşılaştırdığında, üniversite mezunu her dört gençten birinin işsiz olduğu görülüyor.
Genç işsizliği, eğitim düzeyine göre incelendiğinde, ortalama 22-25 yaş aralığında üniversiteden mezun olan bireylerin iş hayatına dahil olamadığı anlaşılıyor.
Türkiye’de nüfusun yaklaşık yüzde 10’u üniversite öğrencisiyken bu oran Avrupa ülkelerinde yüzde 2’ye kadar düşüyor. TÜİK verilerine göre, 15-24 yaş arası üniversite mezunlarının yüzde 24,9’u işsiz.
İşsizlik oranı, eğitim seviyesi düştükçe azalıyor. Genç nüfusta işsizlik oranı; lise mezunları için yüzde 18, ortaokul mezunları için yüzde 11, ilkokul mezunları için yüzde 13,3, okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmemiş bireyler için yüzde 10,8, okuma yazma bilmeyenler için ise yüzde 13,3 seviyesinde.
Geniş tanımlı genç işsizlik oranı yüzde 37,3
Pandemi sonrasında Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı işsizlik oranlarında bir düşüş görülse de, zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan geniş tanımlı işsizlik giderek artıyor. Gençlerde ise bu oran çok daha yüksektir.
15-24 yaş arası genç nüfusta, geniş tanımlı işsizlik oranı 2024’ün son çeyreğinde yüzde 37,3 olarak ölçüldü. Aynı dönemde, geniş tanımlı genç işsizliği, dar tanımlı genç işsizliğin 21,6 puan üzerinde seyrediyor.
Genç işçilerin yüzde 91'i sendikasız
Gençlerin çalışma hayatına katılımının düşük olması, sendikalaşmayı da olumsuz etkiliyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının verilerine göre, 15 ile 29 yaş arasında 9 milyon 265 bin 156 sigortalı işçi bulunuyor. Bu işçilerin yalnızca 790 bin 762’si sendika üyesi. Genç işçilerin sadece yüzde 9’u sendikalı.
Her 5 gençten 1’i yoksullukla mücadele ediyor
Türkiye’de 25 yaş altındaki her 5 kişiden 1’i yoksullukla karşı karşıya. 2024’te genel yoksulluk oranı yüzde 13,3 olarak ölçülürken, 15-24 yaş aralığındaki gençlerde oran yüzde 17,1 olarak kayıtlara geçti.
"İstihdam politikaları geliştirilmeli"
Genel-İş raporda verilere bir perspektif de kattı. Genç işçilerin sorunlarının çözümü için, devletin geçici ve kısa vadeli istihdam politikaları yerine, sürdürülebilir istihdam politikaları geliştirmesi gerektiğini savundu:
“Türkiye’de giderek kötüleşen ekonomik tabloyu durdurmak amacıyla siyasal iktidar tarafından uygulanan politikalar, çalışma hayatında emekçiler açısından ciddi kayıplara yol açmaktadır.
Toplumun önemli bir kesimini oluşturan ve 2002 yılından bu yana başka bir siyasi yönetim görmemiş olan gençler, bugün itibarıyla çalışma hayatına dahil olma sürecine girmiştir.
Ülkenin her alanında ve kademesinde gözlemlenen yozlaşma, özellikle gençler arasında rahatsızlık yaratmış; bu durum zamanla bir başkaldırıya dönüşerek ‘2025 Mart Öğrenci Eylemleri’nin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Genç işçilerin sorunlarının çözümü için, devletin geçici ve kısa vadeli istihdam politikaları yerine, gençlerin güvenceli iş gücüne dahil olmasını ve tüm işçilerin sosyal haklarının güvence altına alınmasını hedefleyen sürdürülebilir istihdam politikaları geliştirilmelidir.”
(HA)
