Akdeniz’de karasallaşma artıyor

1950’den 2023’e Akdeniz Bölgesi’nin iklim dinamiklerini inceleyen yeni bir çalışma, bölgede karasallaşmanın arttığına işaret ediyor. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi’nden Doç. Dr. Doğukan Doğu Yavaşlı ve Ege Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ecmel Erlat’ın yayımladığı makaleye göre bu artışın temel nedeni, özellikle Batı Akdeniz’deki yaz sıcaklıklarının, kış sıcaklıklarına göre daha hızlı yükselmesi. 

Karasallaşmanın artması; yaz aylarında daha yoğun ve uzun süreli sıcak hava dalgalarına, kuraklığa ve su kaynakları üzerinde baskıya neden olabilecek bir değişim. Türkiye’de Batı Anadolu’da - örneğin Aydın, Muğla, Denizli, Manisa ve Uşak gibi bölgelerde - gözlenen bu durumun, bölgenin su kaynaklarının yanı sıra, tarım ve turizm faaliyetleri üzerinde de olumsuz sonuçlar doğurabileceğine dikkat çekiliyor. 

Özellikle Batı Anadolu’da karasallık artıyor

Yayımlanan çalışmanın bulguları; özellikle İber Yarımadası’nın iç kesimlerinde, Tunus’ta ve İtalya ile Fransa’nın bazı bölümlerinde, kış ve yaz mevsimleri arasındaki sıcaklık farkının son 70 yılda anlamlı şekilde yükseldiğini gösteriyor. Batı Akdeniz’de, örneğin İspanya’nın iç bölgelerinde, yaz sıcaklıkları kışa göre daha hızlı yükseldiğinden, mevsimler arası fark büyüyor. Böylelikle bölge, daha ‘‘karasal’’ bir iklime yaklaşıyor. 

Öte yandan, Balkanlar’ın doğusunda ve Doğu Akdeniz’in bazı kesimlerinde ise kış sıcaklıkları, yaz sıcaklıklarına oranla biraz daha hızlı artıyor. Yaz ve kış sıcaklıklarının neredeyse eşit oranda ısındığı bu bölgelerde, karasallaşmada hafif bir azalma olduğu anlaşılıyor. 

Sonuçlar Türkiye özelinde incelendiğinde, karasallaşmanın Batı Anadolu’da arttığı görülüyor. Türkiye’nin kuzeydoğusunda - örneğin Tokat, Çorum ve Karabük gibi illerde - ise kışların daha hızlı ısınması, yıllık sıcaklık farkını daraltıyor ve iklimi daha ılıman hale getiriyor. 

Tarımı korumak için uyum politikaları şart

Karasallaşma derecesi; bölgedeki tarım, ekosistemler ve su kaynakları açısından kritik önem taşıyor. Karasallaşmanın artmasıyla birlikte; bölgede sıcak hava dalgalarının sıklığı ve şiddeti artabilir, yaz aylarında şiddetli kuraklık riski yükselebilir ve su kaynakları üzerinde baskı oluşabilir. Kış yağışlarının rejimi değişebilir. 

Mevsimler arası sıcaklık farklarının artması, tarımı olumsuz etkileyebilir. Yüksek yaz sıcaklıklarının, belirli ürünlerde stres yaratması söz konusu olabilir. Öte yandan ılık geçen kış dönemleri ise, bazı zararlıların veya hastalıkların kışlamasını kolaylaştırabilir.

Uyum politikaları ise hem mevcut sıcaklık artışlarının hem de gelecekte öngörülen ısınmanın, bunlar gibi olası zararlarını azaltmada kritik rol oynuyor. Örneğin tarım alanında, kuraklığa daha dayanıklı tür ve çeşitlere geçilmesi, damla veya basınçlı sulama gibi su tasarrufu sağlayan yöntemlerin yaygınlaştırılması önem taşıyor. Hasat zamanlarının, değişen iklim koşullarına göre planlanması da, öne çıkan uyum politikaları arasında. Bu önlemler, karasallaşma eğilimleri nedeniyle yaz-kış sıcaklık farkının daha da artabileceği bölgelerde, hem artan kuraklık stresini hem de ısı dalgalarının etkilerini hafifletmeye yardımcı olabilir.